Geçtiğimiz yıl Mart ayında başlayan ve seyahatlerin iptaline, ertelenmesine sebep olan salgın, hukuki manada pek çok sorunu da beraberinde getirdi. Seyahat kısıtlamalarında Tüketici hakları da gündemin en çok konuşulan konularından biri oldu.
Biz de salgından etkilenen paket tatiller ve uçak biletleri konusunda portalımıza gelen soruları Avukat Filiz Erol ile paylaştık. Covid-19 sınırlamaları nedeniyle iptal edilen seyahatler, ücret iadeleri ve daha fazlası yazımızın devamında.
Covid Sınırlamaları Nedeniyle İptal Edilen Seyahatler
Pandemi tüm dünyada ticareti olumsuz etkilenmeye devam ederken, ne yazık ki turizm sektörü de kısıtlamalardan en çok zarar gören sektörlerden birisi olmuştur. Özellikle, son dönemde İngiltere, Brezilya ve Güney Afrika’da görülen virüsün çeşitli mutasyonlu versiyonları, belli ülkeler özelinde yeni seyahat kısıtlamalarını da gündeme getirmiştir. Geçtiğimiz yıldan bu güne birçok kişi tüketici şikayetlerinde bulunarak hak arama yolunu tercih etmişlerdir. Seyahat Kısıtlamalarında Tüketici Haklarına dair en çok sorulan sorular ise şöyle:
Satın alınmış olan paket turların normal zamanlarda iptal şartları nedir?
Normal zamanlarda Paket Tur Sözleşmesi’nden dönmek ve para iadesi talep etmek için önemli olan kriter, sözleşmeden ne zaman dönülmek istendiğidir. Buna göre; turun başlamasına 30 günden fazla ya da az zaman olduğuna göre iadenin koşulları değişmektedir. Seyahate 30 günden fazla bir zaman varsa, zorunlu harç vb. masraflar hariç kesinti olmadan her türlü fesih mümkündür. 30 günden az bir zaman varsa, sözleşmede yazdığı ölçüde bir kesinti yapılabilmektedir. Bu durumun istisnası ise mücbir sebep halleridir.
Seyahat kısıtlamaları mücbir sebep sayılır mı? İptal durumlarında ücret iadesi alınabilir mi?
Mücbir sebep, sorumlu veya borçlunun faaliyet ve işletmesi dışında meydana gelen, borcun ihlâline mutlak ve kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olaydır. Deprem, sel, yangın, salgın hastalık gibi doğal afetler mücbir sebeplerden sayılır.
Pandemi ile getirilen kısıtlamalar nedeniyle satın alınan Paket Tur’a katılım mümkün olmadıysa, evet COVID-19 bir mücbir sebep oluşturacaktır. Ancak, her olay özelinde bir değerlendirme yapılmalıdır. Çünkü herhangi bir kısıtlamanın olmadığı bir ülkeye seyahat için, pandemi bilinerek Paket Tur Sözleşmesi satın alınmış ise, COVID-19 salgını gerekçe gösterilerek fesih dürüstlük kuralına uygun olmayacaktır.
Bu durumda değerlendirmeler her olaya özgü yapılmalıdır. Kısıtlamaların etkilediği seyahatler için COVID-19 mücbir sebep sayılarak tam ücret iadesi talep edilebilir. Ancak kısıtlamaların etkilemediği bir tur için mücbir sebep oluşmamış olacak ve tam ücret iadesi 30 günlük süre ve ilgili sözleşme şartları dikkate alınarak yapılabilecektir.
Paket tur ve uçak bileti ücret iadesi ne zaman alınabilir?
Normal şartlarda, ücret iadesi ;fesih bildiriminin paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasından itibaren on dört gün içerisinde katılımcıya yapılması zorunludur. Ancak; COVID-19 pandemisinin ortaya çıkışından sonra bir düzenleme yapılmış ve Paket tur sağlayıcılarına bu konuda bir esneklik tanınmıştır. Buna göre artık; COVID-19 salgını nedeniyle, 5.2.2020 tarihinden itibaren ifası öngörülen ve hava yolu ile ulaştırma içeren paket tur sözleşmelerine ilişkin bedel iadelerinde, paket tur düzenleyicisi veya aracısı tarafından hava taşıma işletmelerine ödenip belgelendirilen uçuş bedeli, uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde katılımcıya iade edilir. Özetlemek gerekirse, iadesi talep edilen ücret, 14 gün yerine, söz konusu sınırlama kalktığı tarihten itibaren başlamak üzere 60 gün + 14 gün (74 gün) içerisinde yapılmalıdır.
Seyahat kısıtlamalarının tüketiciye etkisi ile gerçekleştirilen yukarıdaki düzenleme, aynı şekilde havayolu ile seyahat kurallarında da geçerli sayılmaktadır. Yasa koyucu bu hüküm ile pandemi nedeniyle zor duruma düşen seyahat firmalarına bir esneklik tanımayı tercih etmiştir.
Ücret iadesi nasıl talep edilmelidir?
Doğrudan yasal bir düzenleme ile ilgili ücret iadesinin talep edilmesi mümkün olduğundan, seyahat sağlayıcı şirketlere yapılacak yazılı bir başvuru ile ücret iadesi doğrudan talep edilebilir. Hatta günümüzde yaygın olarak seyahat şirketlerinin kendi web siteleri ve telefon uygulamaları üzerinden de iptal talepleri iletilebilmektedir. Şirkete yapılan başvurunun ardından, yukarıda bahsedilen süreler doğrultusunda ücret iadesi şirket tarafından gerçekleştirilmelidir.
Ayrıca, uygulamada ücret iadesi taleplerine karşı seyahat şirketleri tarafından alternatif çözümler ve tekliflerin sunulduğu görülmektedir. Örneğin, uçak bileti sağlayıcıları ya da tur şirketleri satın alınmış olunan turun ya da biletin belli süre içerisinde kullanılmak üzere açık bir hale gelmesini teklif etmektedirler.
Ücret iadesi talep edilmesine ve ücret iadesi süresi geçmesine rağmen yapılmadı ise nasıl bir yol izlenmelidir?
Turun ya da uçak biletinin satın alındığı şirket, ilgili yasağın kalkması üzerine geçen 60 günden sonraki 14 günlük süre içerisinde ücret iadesini gerçekleştirmeyebilir. Bu durumda hukuken bazı yöntemlere başvurulabilir. Tur ya da uçak bileti satın alma işlemi birer tüketici işlemidir. Bu sebeple Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleri görevli olacaktır. Başvurulacak merci ise, iadesi talep edilen miktarın büyüklüğüne göre belirlenir.
2021 yılı için Tüketici Hakem Heyetlerine yapılacak başvurularda değeri 7 bin 550 TL altında bulunan uyuşmazlıklarda İlçe Tüketici Hakem Heyetleri, 7 bin 550 TL ile 11 bin 330 TL arasındaki uyuşmazlıklarda ise İl Tüketici Hakem Heyetlerine başvurulacaktır. Büyükşehir olmayan illerin merkezlerinde ise 11 bin 330 TL’ye kadar İl Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir. Başvurular, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu veya tüketici işleminin gerçekleştirildiği yerdeki tüketici hakem heyetine yapılabilecektir. Başvuruda bulunulabilecek ilçede tüketici hakem heyetinin kurulmamış olması halinde tüketiciler ilçe kaymakamlığına giderek başvurularını gerçekleştirebileceklerdir. Ayrıca e-devlet üzerinden tüketici hakem heyetlerine başvuru imkânı da getirilmiştir. Bu miktarlar dâhilinde yapılacak başvurularda hakem heyetine başvuru zorunludur.
11 bin 330 TL’yi aşan uyuşmazlıklarda ise Tüketici Mahkemeleri görevli olacaktır.
Seyahat Kısıtlamalarında Tüketici Hakları ve Yeni Kararlar
Ücret iadesi yapılmaması durumunda hukuken verilen kararlar nelerdir?
Covid-19 salgını ve bu salgının önlenmesi amacıyla alınan kısıtlamaların kaldırılmasının üzerinden belirtilen sürelerin de geçmesi üzerine bu kısıtlamalardan etkilenen birçok tüketici haklarını aramaya başlamıştır. Bunun üzerine tüketici hakem heyetlerinden tüketiciler lehine kararların çıkmaya başladığı görülmektedir.
Örneğin; Kayseri Melikgazi İlçe Tüketici Hakem Heyeti’nin bir kararında, tüketicinin pandemi nedeniyle seyahat planını iptal etmesi mücbir sebeple iptal olarak değerlendirmiştir. 1 Haziran 2020 tarihinde uçuş yasaklarının kalktığı tespit edilmiş ve bu tarihin üzerinden yeni düzenlemede belirtilen 2 aylık sürecin tamamlandığı belirtilerek talep edilen uçuş bedelinin eksiksiz olarak iadesine karar verilmiştir. Her ne kadar buna benzer kararlar görülse de, tüketici hakem heyeti kararlarının kesin olmadığını ve doğrudan diğer olaylarda da bağlayıcı emsal karar teşkil edemeyeceğini ve karardan memnun olmayan tarafından Tüketici Mahkemesi’nde iptali istenebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Ancak buna rağmen, iade konusundaki hükümler doğrudan mevzuat değişiklikleri ile düzenlendiğinden aslında emsal karara da ihtiyaç olmadığı ve Tüketici Hakem Heyetlerinin ve Tüketici Mahkemeleri’nin iptal edilen tur ve uçak biletleri konusunda tüketici lehine karar vermesi gerektiğini söyleyebiliriz.
Covid-19 sınırlamaları nedeniyle iptal edilen seyahatler, uçuşlar, eğitimler tüketicinin ve hizmet sağlayıcının etkilendiği konular. Sürecin devamında seyahat yasakları kalktığında yeniden aktif bir trafik söz konusu olacak. Yasa değişiklikleri ve mücbir sebep nedeniyle değiştirilen süreleri takip etmekte fayda var. Çünkü, seyahat kısıtlamalarında tüketici hakları salgın sürdükçe devam edecek bir konu.
